Η Φάρμα των Ζώων

Το μυθιστόρημα του Τζορτζ Όργουελ “Η Φάρμα των Ζώων” είναι μια αλληγορική πολιτική σάτιρα που εκδόθηκε στην Αγγλία το 1945. Πρωταγωνιστούν τα ζωντανά μια φάρμας που ξεσηκώνονται κατά του ανθρώπου αφέντη τους και παίρνουν τη φάρμα στα χέρια τους (για την ακρίβεια στα πόδια τους) με όνειρο να την κάνουν πρότυπο αγροτικής διαχείρισης.

 
Θεματολογικά, έχει κάπως τον ίδιο άξονα με τους “Όρνιθες” του Αριστοφάνη με τη διαφορά, ότι η αριστοφάνεια “Νεφελοκοκκυγία” τελειώνει, όπως αρχίζει˙ σαν αισιόδοξη Ουτοπία. Η οργουελική φάρμα “Μάνορ” αρχίζει σαν ουτοπία, εξελίσσεται σε δυστοπία και υπόσχεται μια νέα ουτοπική αρχή στο τέλειωμα της ιστορίας.

 
Το “σλόγκαν” της ιστορίας, που πεμπτουσιώνει το νόημα της εξέγερσης των καταπιεσμένων ζώων, γραμμένο στο τοίχο της αποθήκης  «Όλα τα ζώα είναι ίσα» με την κατοπινή του συμπλήρωση από τους νέους επιβήτορες της εξουσίας «…αλλά μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα», έχει καθιερωθεί, παγκόσμια πλέον, ως ο ορισμός της δημοκρατίας, όπως την αντιλαμβάνονται οι απολυτάρχες εξουσιαστές και τα επικοινωνιακά τους φερέφωνα.

 
Η παραπάνω ισότητα για τα μερικά προνομιούχα ζώα εκφράζεται με τη συμπεριφορά τους. Η χρήση ανθρώπινων συνηθειών, όπως το να φοράνε ρούχα, να περπατάνε στα δύο πίσω πόδια τους και να κοιμούνται σε κρεβάτια γίνεται τρόπος ζωής τους καταπατώντας βάναυσα τρεις από τους εφτά νόμους της ισότητας, που έχουν θεσπίσει απαγορεύοντας με σκληρές ποινές, αν τις μιμηθούν.

 
Πρόθεση του Τζορτζ Όργουελ, ενός βαθύτατα σοσιαλδημοκράτη, ήταν να σατιρίσει και μάλιστα σκληρά τον σταλινισμό, όταν διαπίστωσε ότι είχε κλείσει οριστικά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας το επαναστατικό νόημα της επανάστασης του 1917. Το διαπίστωσε πολύ πριν η Δύση εμπλακεί στον Ψυχρό Πόλεμο με τη Σοβιετική Ένωση. Η «Φάρμα» γράφτηκε από τον Νοέμβριο του 1943 έως και τον Φεβρουάριο του 1944, όταν ακόμα Σοβιετική Ένωση και οι δυτικές δυνάμεις ήταν Σύμμαχοι στον πόλεμο κατά του ναζισμού και φασισμού. Ο δε ρωσικός “πατριωτικός πόλεμος” τύγχανε μεγάλης εκτίμησης στους Άγγλους. Για αυτό και οι εμφανείς αλληγορικές αναφορές του βιβλίου στην ηγεσία του, έτυχαν ψυχρής υποδοχής και αποδοχής από τους Άγγλους εκδότες. Αλληγορικές αναφορές, που ο Όργουελ φρόντιζε να τις κάνει ακόμα περισσότερο φανερές, και για όσους δεν …κατάλαβαν! Για παράδειγμα, δεν είναι τυχαίος ο υπότιτλος του βιβλίου που είχε ο ίδιος προτείνει στα γαλλικά: “Union des Républiques Socialistes Animales”. καθώς το ακρωνύμιό του σχηματίζει τη λέξη URSA, “Αρκούδα” στα λατινικά, προσωνύμιο της Ρωσίας παλιότερα, της Σοβιετικής Ένωσης αργότερα, ενώ παραπέμπει και στην επίσης γαλλική συντομογραφία της Σοβιετικής Ένωσης -URSS.

 
Τελικά, το βιβλίο εκδόθηκε το 1946, δυο χρόνια πριν από το προφητικό “1984” και μόνο μετά από αυτό, άρχισε και η “Φάρμα” να γίνεται πλατειά γνωστή.

Η ομότιτλη ταινία κινουμένων σχεδίων γυρίστηκε το 1954 και είναι η πρώτη βρετανική ταινία κινουμένων σχεδίων μεγάλου μήκους. Καλογυρισμένη, γενικά πλάνα “tableaux vivants”, πίνακες με χρώματα παστέλ και σωστή κίνηση, που σε πολλά σημεία θυμίζει ντισνεϊκό καρτούν παλιάς καλής εποχής.

 
Σε πρώτο επίπεδο θέασης είναι μια απολαυστική ταινία διάρκειας 70 λεπτών, σε δεύτερο επίπεδο, όμως, λειτουργεί υποσυνείδητα σαν όργανο πολιτικής προπαγάνδας της δυτικής ιδεολογίας με στόχο το σοβιετικού τύπου καθεστώς έχοντας ως άλλοθι την κατά γράμμα εικονοποίηση του βιβλίου.. Δεν χρειάζεται περισσότερη ανάλυση αυτός ο ισχυρισμός από το να αναφερθεί, ότι χρηματοδοτήθηκε και από την…CIA η παραγωγή της ταινίας, καθώς ανέβαινε το θερμόμετρο του Ψυχρού Πολέμου λίγο μετά τη λήξη του Πολέμου της Κορέας.

Η προσαρμογή του σε κόμικ άργησε ακριβώς 30 χρόνια. Σχεδιάστηκε και εκδόθηκε το 1984 από τον εκδοτικό οίκο Novedi σε προσαρμογή σεναρίου από τον Jean Giraud --παγκόσμια γνωστός κομίστας ως Moebius-- και σε εικονογράφηση από τον Marc Bati. 

 
Η εικονογράφηση των περισσοτέρων πάνελ, καθώς και όλοι χαρακτήρες είναι πιστή μεταφορά των εικόνων του Animation Department της ταινίας. Στη δομή του σεναρίου εμφανίζονται κάποιες διαφορές, που σίγουρα έγιναν για την οικονομία του χώρου. Απουσιάζουν σκηνές και δευτερεύοντες χαρακτήρες (όπως πχ. το θηλυκό άλογο) και αλλαγές ονομάτων όπως πχ. το γουρούνι αρχηγός ο Ναπολέων του έργου γίνεται Καίσαρας (εμένα, γιατί κάποιες στομφώδεις εκφράσεις του σε gross plan μου θυμίζουν ανάλογες εκφράσεις του Μουσολίνι;), το άλογο Μπόξερ γίνεται Ηρακλής και το γουρούνι ο Σνόουμπολ (Χιονόμπαλος), μετονομάζεται Χοντρομπαλάς, αυτός ο τελευταίος παραπέμπει στον… ιδεαλιστή Τρότσκι!

Σημ.: Πρώτη δημοσίευση του κόμικ στα ελληνικά στην παιδική εφημερίδα Junior στα τεύχη 53 (1 Ιουνίου 1996) έως 96 (29 Μαρτίου 1997). Η παρούσα μεταφραστική απόδοση είναι μερικώς αναθεωρημένη εκείνης.

Εισαγωγή, μετάφραση-απόδοση, lettering: Γιώργος Βλάχος
18/5/2016

Download PDF (23,7 MB)